Güvercin sevdası! Bir aşk masalı

Onlar için aklıma ilk gelen “Güvercin çobanları” deyimi oldu. Belki o güzel yürekli kuş bakıcılarına bu benzetmem pek hoş gelmezse de böyle diyesim geldi. Meraklı dostların affına sığınarak güvercin ve güvercin sevdalılarıyla ilgili ufak çaplı araştırmaya başladım.

Önce kendi mahallemde Yaz, kış aynı saatte yüzlerce kuşu uçurarak emek veren komşum Yunus Hatip dikkatimi çekti. Meltem Camii arkasındaki boş alanda emekliliğini kuş merakıyla geçiren Hatip, soyadı gibi bu merakından dolayı tam hatip.

Bir sordum o beş cevap verdi. Sivaslı olan Yunus Hatip, güvercin ve güvercinin dünyasında bir uzman. O anlattıkça bu işin çobanlıktan öte bambaşka bir ilgi alanı olduğunu ve akademik düzeyde bir merak olduğuna kanaat getirdim.

Yunus Hatip, kuş merakını şu ifadelerle anlatıyor:

“Bu bir hobi. Benim kuş sevgim taa çocukluğumdan başlar. Onların sevgisi bir evlat sevgisi kadar değerlidir. Bu aşk size bir bulaştı mı kopabilmek mümkün değil. Gözümüz gibi baktığımız güvercinlerimizin tek düşmanı, yerde kediler, havada şahin ve atmacalar. Her gün onları uçururken bir kurban veriyoruz. Buna çok üzülüyorum” diyerek Sivas güvercinleriyle ilgili Sivas Cumhuriyet Üniversitesi'nin geniş çaplı bir araştırma yaptığını Dr. Öğretim Üyesi Taner Daştan tarafından yapılan araştırmanın detaylarını hatırlattı.

YERDEN HAVAYA TAKLA ATARAK UÇAN CİNS KUŞLAR

Sivas güvercinlerinin kendine has özellikli kuşlar olduğunu belirten Yunus Hatip, “Üniversitemizin yaptığı araştırmada sadece Sivas da 6 bine yakın güvercin yetiştiricisi ve 1 milyondan fazla güvercin beslendiğini biliyoruz. Şu anda Antalya’da bile farklı cinslerde güvercin besleyen benim gibi bini geçkin meraklısı var. Meltem mahallemizde bile en az 10, Antalya genelinde ise bini geçkin kümeste binlerce güvercin uçurulmaktadır” dedi.

GÜVERCİNLERE AKADEMİK ÖNEM VERİLİYOR

Konuyla ilgili Sivas güvercinleri üzerine araştırma yapan Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Dr. Öğr. Üyesi Taner Daştan, Sivas güvercininin, Kangal köpeği ve Kangal koyunu gibi Sivas’ın önemli değerlerinden biri olduğunu, bu amaçla bu güvercinleri Türkiye’ye ve dünyaya tanıtmak için çalışma başlattıklarını söyledi. Sivas güvercinin tanıtılması ve tescillenmesine yönelik yaptıkları proje ile ilgili de çalışmaları zevkle sürdürdüklerini anlatan Prof. Dr. Daştan; “Sivas güverciniyle ilgili çalışmaları üç kısımda topladık. Saha, laboratuvar ve bölgesel coğrafi özellik olarak ırk tayini çizelgesi hazırladık. Coğrafi özelliklerinden dolayı Sivas kuşunda koyu renklere daha çok rastlıyoruz.

Morfocuk olarak Sivas kuşlarında renk olarak 11’e yakın renk belirledik. Renklerin çalışmalarını genetik olarak yapmak için gerekli deneysel çalışmalara laboratuvarda sürdürdük. Sivas güvercinlerini morfocuk olarak gövde uzunluğu, kanat uzunluğu, kanat açıklığı, bacak uzunluğu, baş yapısı, gaga uzunluğu, gaga derinliği, göğüs çevresi ve göğüs genişliği olmak üzere birçok karakterini inceliyoruz. Sivas güvercini yapısal olarak Mardin güvercininden biraz daha iri, Urfa güvercinine göre biraz daha ufaktır. Sivas güvercini kendine has karakteristik bir uçma özelliği vardır. Uçmaya başladıklarında 810 saat uçabiliyorlar. Hatta bazı yetiştiriciler 14 saat uçurduklarını söylediler. Biz bunu akciğer kapasitesine bağlıyoruz. Sivas güvercinin kanat genişlikleri ve kanat yapıları gerçekten çok farklıdır” diyerek sadece 6 bin yetiştiricinin olduğu bir dernek çatısı altında faaliyette olduklarını söyledi.

GÜVERCİN YETİŞTİRİCİLİĞİ ÇIĞ GİBİ BÜYÜYOR

Güvercinlerin 5 bin yıl önce evcilleştirilmiş olduğunu öğreniyoruz. Çivi yazısı keşfedildikten sonra, güvercin uzun bir dönem mektup taşıyan posta görevi yaptı. Günümüzde güvercin genellikle hobi ve yarış amacı ile yetiştirilmektedir. Güvercin yetiştiriciliğinde uygun barınak, ışık, havalandırma, nem ve sıcaklık önemli bir ayrıntı. Kanatlı hayvanlar içinde en hızlı büyümesine sahip olması sebebi ile güvercin bazı ülkelerde beslenme amacı ile de yetiştirilmeye devam edilmektedir. Etçi güvercin yetiştiriciliği Türkiye için de düşünülebileceğini bilimsel çalışmayla açıklayan Prof. Dr. Orhan Yılmaz ise, amatör güvercin yetiştiriciliğinin ülke genelinde çığ gibi büyüdüğünü söyledi.

TÜRK TARİHİNDE GÜVERCİN ROLÜ

Uzun geçmişe sahip Türk tarihi boyunca güvercin daima önemli bir rol oynamıştır. Önceleri haberleşme amacı için kullanılmıştır. Son zamanlarda ise hobi ve yarışma amaçlı yetiştirilmektedir. Günümüzde Türkiye’de güvercin genotipleri yönünden çok zengin bir genetik varlık bulunmaktadır. Güvercinler yetiştirilme amaçlarına göre dalıcı, taklacı, makaracı, dönücü, filo uçucusu, yüksek uçucu, posta, süs ve ötücü olmak üzere gruplandırılmaktadır.

HER MEDENİYETİN KANATLI İLETİŞİMİ OLMUŞ

Güvercinin evcilleştirilmesinin günümüzden 6.500 yıl önce olduğuna inanılmaktadır. Mektupla haberleşme keşfedilene kadar güvercin eski medeniyetler için en önemli haberleşme aracı idi. Bu yüzden güvercin bazı kültür ögelerini etkilemiştir. Güvercinin Türk kültüründeki etkileri efsaneler, masallar, şiirler, türküler, maniler, bilmeceler, inanç ve günlük uygulamalarda, Alevi-Bektaşi geleneğinde ve Osmanlı İmparatorluğu saraylarında görülebilir. Güvercin günümüzde bir hobi olarak yetiştirilmesine rağmen, gelecekte Türk kültüründe daha etkili olabileceği söylenebilir.

UÇARKEN YERİN MANYETİK ALANLARINI BİLMİYORLAR

Güvercinlerde kafatası ile beyin arasında bulunan ferromanyetik bazı tanecikler, yerin manyetik alanına karşı duyarlı birimler haline gelmişlerdir. Güvercinler bu sistem sayesinde yerin manyetik alanındaki değişimleri hissedebilmektedirler. Bu sistem güvercinlerin çok uzaklardan uçurulduklarında bile yönlerini kolaylıkla bulabilmelerine yardımcı olmaktadır. Omurilik omurga kanalının son ucuna kadar uzanır. Omurilikten ayrılan sinir sistemi, bütün organlara ve kaslara kadar dağılır.Bu özellikleri ile güvercinler uzak yerlere uçsalar dahi yönlerini kolaylıkla bulabilmektedirler. Pek çok farklı güvercin cinsi bulunmaktadır. Bu cinslerin birtakım özellikleri birbirlerinden farklılık göstermektedir.  Posta güvercinleri genellikle vahşidir. Ancak eğitimlileri de bulunmaktadır. Sıkı bir tüy yapıları bulunmaktadır. Tüyleri son derece yumuşaktır. Kırmızı ve parlak gözleri vardır. Uzun mesafeleri kolaylıkla gidebilirler. Taklacı Güvercin Hareketli ve oyuncu yapıları vardır. En fazla Urfa, Antalya, Diyarbakır, Sivas, Malatya, Çorum, Konya bölgelerinde bu güvercinlere rastlanmaktadır. Taklacı güvercinlerin soyu Orta Asya'ya kadar dayanmaktadır. Genellikler tek başlarına ve alçaktan uçmayı tercih etmektedirler.

DÜNYA GENELİNDE GÜVERCİN CİNSLERİ

Güvercin biliminin bir derya olduğunu, gazete röportajlarına sığmayacağına kanat getirdiğim bu araştırma ve inceleme yazımı hazırlarken derin bir bilgiye de sahip oldum.

Posta güvercinlerinin ‘Kostüm, Şebab’ güvercini ismi ile de bilindiğini böylece öğrenmiş oluyorum. Bu güvercin türü safkanların karışması sonucunda meydana gelmiştir. Genellikle dış görünüşleri ile dikkat çekmektedirler. Çoğunlukla süs güvercini olarak ilgi görmektedir. Kostüm güvercini, paçalı güvercin ismi ile de bilinmektedir. Bazı türlerin paçaları kısa iken bazıları uzundur. Filo Güvercini bu kuşlar eski zamanlarda taşıyıcı kuşlar olarak kullanılırdı. Bu türün çoğunlukla erkek bireyleri uçurulmaktadır. Ancak yavrusu olmayan dişi güvercinlerin de oldukça başarılı bir şekilde uçtuğu bilinmektedir. Dişiler uçarken erkeklerden çok daha az hata yapmaktadır. Çeşitli renklerde olabilirler. Farklı renk seçenekleri ile de dikkatleri çekmektedirler.

SES VE TAKLACI GÜVERCİNLER

Dalıcı Güvercinler Arap Yarımadasına ait kuş türleridir. Ülkemizde ise Adana bölgesinde bulunmaktadır. Bu güvercinler oldukça yüksekten uçabilir. Bunun yanında hızlı iniş kabiliyetleri de bulunmaktadır. Ses Güvercinleri Ses güvercinlerinin kökenleri Türkmenistan'a dayanmaktadır. Bu güvercinler Kut ismi ile de bilinmektedir. Ülkemizde en fazla Diyarbakır bölgesinde bulunmaktadırlar. Bu kuşların kendilerine özgü bir sesleri bulunur. Makaracı Güvercinler Türkiye'de makaracı olarak bilinen bu güvercin türü başka ülkelerde Roller ismi ile bilinmektedir. Bu güvercinler genellikle uçuş performansları için yetiştirilmektedir. Makaracı güvercinler maksimum sekiz saatlik uçuşlar gerçekleştirebilmektedir.

TÜRKİYE'DE VE DÜNYADA KAÇ CİNS GÜVERCİN VAR?

Güvercin meraklısı Hakan Işık, çocuk yaşta besleyip yetiştirmeye başladığı güvercinlere gözü gibi baktığını söylüyor. Hakan Işık, güvercin yetiştiriciliğinin bir hastalık değil, bir hobi olduğunu belirterek, güvercinlerle olan hikayesini şöyle paylaşıyor, “Doğduğum günden beri güvercinlerle iç içeyim. İlk kez askere gittiğim gün güvercinlerinden ayrılmak zorunda kaldım”diyerek Askere giderken kuşlara bakabilecek biri olmadığı için onları bırakmak zorunda kalmış. Askerden geldikten 5 sene sonra tekrar güvercin yetiştirmeye başlayan Işık, sözlerine şöyle devam ediyor;

“GÜVERCİN BESLEMEK HASTALIK DEĞİLDİR”

“Bir dönem Kuşadası’nda bulundum 6 senedir de Söke’deyim. Güvercin bakmak hakkında bence yanlış tabir edilen bir şey var. Art niyetli olarak söylenen bir tabir olmasa da güvencin yetiştirmeye hastalık denmemeli. Güvercin yetiştirmek bir hobidir, tutkudur. Vaktini güvercinlerle geçirmek çok güzel bir şey. İnsanlar stres atmak için çeşitli şeylerle vakit geçirir. Benim en güzel zaman geçirme yöntemim bu kuşlar. 'Hangi kuş nasıldır?', 'Herhangi bir hastalığı var mıdır?', 'Ya da ne gibi hünerleri vardır?', 'Türü nedir?' gibi akla gelebilecek her tür soruya yanıt verebilirim. Söke’de bazen insanlar veterinerlerin bile sonuçlandıramadığı güvercin sorunları ile ilgili bana danışmaya gelebiliyor“ dedi.

'BEBEKLİĞİMDE GÜVERCİN SESİYLE UYUTULMUŞUM'

“Kundakta ağlarken, ailem beni güvercinlerle sustururmuş” diyen Hakan Işık, Güvercinlerle ilk tanışmasının bebeklik dönemine denk geldiğini belirterek, “ Benim kundakta olduğum zamanlarda, dayım güvercin besliyormuş. Köy yerlerinde bilindiği gibi haneler iç içedir. Ailem ben kundakta ağlarken, beni güvercinlerin yanına bıraktıklarında ben ağlamayı kesermişim. Yani kuş hobim o zamanlardan kalan bir durum. Ve ilk kendimi bildiğim zamanlarda da biriktirdiğim ilk paramla gidip güvercin aldım. O günden beri bu aşk bende artarak devam etti” dedi.

GÜVERCİN PİYASASI VAR

Güvercinlerin çok sayıda çeşidi olduğunu ifade eden Hakan Işık, “ Örneğin kostümüne göre çifttepeler, buharalar, balonlar, demkeşler, oyunkuşları, paçalılar, paçasızlar, dönekler, sayalar gibi daha saymadığım bir çok türü var. Renk olarak da çok çeşit mevcut. Siyah, beyaz, boz(kül rengi), miski, şekeri, şampanya gibi çok sayıda renk de var. Bu renkleri kendi içinde de detaylı gruplandırırsak hemen hemen 100’e yakın renk ortaya çıkar. Şu anda ben iş yeri haricinde evde de besliyorum. Hepsi ile birlikte yaklaşık 1000 adet güvercinim var. En ucuz güvercin 10 TL, en pahalıları bin TL’den aşağı düşmüyor”

BAŞLI BAŞINA UZMANLIK İSTİYOR

Kendisi için  özel olan güvercinleri damızlık olarak kullandığını, bu kuşların bir çift yavrusu 800-ile 1000 TL arasında değişiklik gösterdiğini belirten Işık, “Az yem çok ilgi güvercinlerin ortalama ömürlerinin 15-16 yıl olduğunu belirten Işık, “Güvercinlerin ortalama yaşam süreleri 15 yıldır ancak kuşa iyi ve düzenli bakım yapılırsa ömürlerinin 5 yıl daha uzama şansları vardır. Bu kuşların en verimli çağları 1 ile 10 yaşları arasındadır. İstisnai durumlar haricinde ve iyi barınak şartlarında güvercinler hiç yumurta kesmeden verimli olurlar. İyi barınak şartları denince ilk olarak çimen ve toprak alanın bu kuşların olmazsa olmazlarından. Kuşların doğal ortamlara en yakın şartlarda beslenmesi gerekir. Genellikle güvercinleri çatılarda besleyenler oluyor, ama çatılardaki kuşlarda verim azalır.  Çatılardaki kümesler kimyasal ürünlerden yapılıyor genellikle, bu da hayvanlara olumsuz yansıyor”.

KÜMES TEMİZLİĞİ ÖNEMLİ

Kuşların altındaki kendi dışkılarını dahi sürekli olarak temizlemek bile doğru değil. Kuşları beslerken de dikkatli olunmalı. Kuşları tıka basa doyurmak da doğru bilinen yanlışlardan. Bazıları yavrular ölmesin diye fazla yem veriyorlar, ‘kuşun ebeveyni yediği fazla yemi kursağından kusarak yavruyu besler’ sanıyorlar ama bu bir yanılgı. Böyle olunca da yavrular ölümleriyle karşılaşılabiliyorlar. Az yem verilir ve çok ilgi gösterilirse, çok daha sağlıklı kuşlarınız olur” ifadelerini kullandı.

ÖYLE BİR TUTKU Kİ ANLATMAK, ANLAYABİLMEK ÇOK ZOR...

Karşılıksız bir sevda gibi… Cebindeki son parasını onlar için harcamaktan, yüzlerce, binlerce kilometre yol gitmekten bile çekinmeyiz diyerek sözlerini sürdüren Hakan Işık, “Gerekirse aç kalır, uykusuz kalır, ilk fırsatta onların yanına koşarım. Her birine adıyla seslenirim. Göğün sonsuzluğuna doğru kanat çırptıklarında, onlarla birlikte bende özgürlüğe kanatlanırım. Peş peşe takla attıklarında yüzüm güler. Uykularımda bile en ufak bir seste hemen gider kontrol ederim… Uzun uzun bakışırlar, birbirlerini anlayamasalar bile benimle konuşurlar. Dışarıdan bakanlar, akıl sır erdiremezler güvercin besleyenlere. Harcadıkları paraya, karşılıksız sevgimize kimse anlam veremez.  Benim için edebiyat, kitap, fotoğraf çekmek neyse güvercinler aynı şey..

GÜVERCİN BELGESELİNİN KONUKLARI

Benim “Güvercin çobanları” deyimimle başladığın inceleme yazımda İstanbul Ataşehir Belediyesinin bu kuş meraklılarına kucak açtığına şahit oldum. “Ataşehir’in Sesleri, Ataşehir’in Yüzleri”isimli kültürel projeyi hayata geçiren Ataşehir Belediyesi, Belgesel Sinemacılar Birliği ile “Anlat Ataşehirini” diyerek yeni yarışma filmi çektirmiş. İlk olarak da Ataşehir’de yaşayan güvercinseverleri anlatan “Hedef” adlı bir belgesel hazırlanmış.Belgeselin ilk gösterimine güvercin besleyenlerin ilgisi büyük ilgi görmüş. Mustafa Saffet Kültür Merkezinde yapılan gösterime, ilçede yaşayan güvercinseverlere her türlü desteği veren Ataşehir BelediyeBaşkanı onları dağıtılan ödüller ile mutlu etmiş.

MUTLU GÜVERCİN BELGESELİ GÖNÜLLERDE YER TUTMUŞ

Belgeselin Yönetmeni Yasin Ali Türkeri, kendisi gibi güvercin besleyen Belgeselin Danışmanı Niyazi Yaman ile çektikleri “MUTLULUK ve GÜVERCİN” belgeselinde nefeslerin tutularak izlendiğini vurgularken söylediği sevgi sözlerigüvercin ve özgürlüğü çok iyi anlatıyor; “Güvercinler benim üvey kardeşim. Babam önce bizimle ilgileniyor sonra kuşlarla...” diyor

Haberlerimizi Instagram, Facebook, Twitter, Telegram hesaplarımızdan ve YouTube kanalımızdan takip edebilirsiniz.