Dünya pandemi çağından kaçabilecek mi? O rapor yayınlandı

Dünyanın dört bir yanından 22 uzmanın hazırladığı ‘pandemi raporu’, doğa üzerindeki insan baskısının azaltılmaması durumunda ortaya çıkabilecek yeni virüslere ve pandemilerden kaçınma yollarına işaret ediyor. Doğa üzerindeki olağanüstü baskıların önüne geçilmezse doğada bulunan ve henüz bilinmeyen yaklaşık 850 bin virüs insanlığın başına bela olabilir. Pandemi Çağından kaçışın yollarını arayan uzmanlar yapılması gerekenler konusunda önemli uyarılarda bulundu.

Dijital çalıştaya çok sayıda uzman katıldı

Dünyanın dört bir yanından 22 önde gelen uzmanın biyoçeşitlilik ve pandemiyle ilgili hazırladığı yeni bir rapor, bulaşıcı hastalıklarla mücadeleye yönelik küresel yaklaşımda köklü bir değişiklik olmadıkça pandemilerin gelecekte daha sık ortaya çıkacağını ortaya koyuyor. Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Hükümetler arası Bilim-Politika Platformu IPBES tarafından düzenlenen dijital çalıştayın ardından paylaşılan rapora göre virüsler daha hızlı yayılarak dünya ekonomisine daha fazla zarar verecek ve COVID-19’dan daha fazla insanın ölümüne neden olabilecek. Biyoçeşitlilik kaybına neden olan insan faaliyetlerinin azaltılması, hali hazırda korunan alanların daha fazla korunması ve yüksek biyoçeşitliliğe sahip bölgelerin sürdürülebilir olmayan sömürüsünü azaltan önlemler yoluyla pandemi riski önemli ölçüde azaltılabilir. Rapora göre bu, yaban hayatı-çiftlik hayvanları-insan temasını azaltacak ve yeni hastalıkların yayılmasını önlemeye katkı sağlayabilir.

Daha sık, ölümcül ve maliyetli pandemiler olabilir

Tüm dünyayı etkisi altına alan COVİD-19 pandemisi sürerken uluslararası bir kuruluş olan Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Üzerine Hükümetlerarası Bilim ve Politika Platformu (IPBES) tarafından hazırlanan yeni bir rapor, doğada bulunan ve henüz bilinmeyen 540 bin ila 850 bin virüsün gelecekte insanları enfekte etme riski taşıdığını ortaya koydu. Gelecekte daha sık, ölümcül ve maliyetli pandemilerin olabileceği tahmin edilirken, mevcut ekonomik etkilerin pandemiyi önleme maliyetinin 100 katı olduğu öngörüsünde bulunuluyor.

Hükümetler arası pandemi önleme konseyi kurulmalı

Tüm bunların önüne geçilebilmesi için ‘Hükümetlerarası Pandemi Önleme Konseyi’ kurulması; Ormansızlaşma ve vahşi yaşam ticareti de dâhil olmak üzere risk faktörlerinin ele alınması ve salgın açısından yüksek risk taşıyan faaliyetlerin vergilendirilmesi öneriliyor.

94 ülkenin üye olduğu platform

Bu uyarı ve önlem talepleri, 94 ülkenin üye olduğu Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Hükümetlerarası Bilim-Politika Platformu IPBES tarafından organize edilen dijital çalıştayın ardından yayınlanan raporda yer alıyor. Dünyanın dört bir yanından 22 önde gelen uzmanın biyoçeşitlilik ve pandemilerle ilgili hazırladığı yeni kapsamlı rapora göre; bulaşıcı hastalıklarla mücadeleye yönelik küresel yaklaşımda köklü bir değişiklik olmadıkça, gelecekteki pandemiler daha sık ortaya çıkacak, virüsler daha hızlı yayılarak dünya ekonomisine daha fazla zarar verecek ve COVID-19’dan daha fazla insan öldürecek. Rapor, şu anda 1,7 milyon ‘keşfedilmemiş’ virüsün memelilerde ve kuşlarda bulunduğu tahmin edildiğini ve bunların 850.000 kadarının insanları enfekte etme yeteneğine sahip olabileceğine işaret ediyor.

850 bin virüs insanları enfekte etme özelliğine sahip

Rapora göre; COVİD-19, 1918 Büyük Grip Pandemisinden bu yana küresel bazda yaşanmış en az altıncı pandemisi. Bu salgının kökenleri hayvanlar tarafından taşınan mikroplardan kaynaklansa da ortaya çıkışı geçmişteki tüm pandemilerde olduğu gibi tamamen insan faaliyetlerinden kaynaklanıyor. Rapor, şu anda 1,7 milyon ‘keşfedilmemiş’ virüsün memelilerde ve kuşlarda bulunduğu tahmin edildiğini ve bunların 850.000 kadarının insanları enfekte etme yeteneğine sahip olabileceğine işaret ediyor.

Pandeminin nedeni doğanın alt-üst edilmesi

EcoHealth Alliance Başkanı ve IPBES Çalıştay Başkanı Dr. Peter Daszak, COVİD-19 pandemisi veya çağımızdaki herhangi bir pandeminin nedenine dair ortada büyük bir sır olmadığına dikkat çekerek şunları söylüyor: “İklim değişikliğine ve biyoçeşitlilik kaybına yol açan aynı insan faaliyetleri, çevremiz üzerinde oluşturdukları etkiler yoluyla pandemi riskini de arttırmaktadır. Tarımın ve sürdürülebilir olmayan ticaretin yaygınlaşması ve yoğunlaşması da dâhil olmak üzere arazi kullanma biçimimizdeki değişiklikler, bu üretim ve tüketim biçimleri doğayı altüst etmekte ve yaban hayatı, besi hayvanları, patojenler ve insanlar arasındaki teması arttırmaktadır. Pandemilere giden yol budur.”

Biyoçeşitlilik kaybının önüne geçilmesi gerekiyor

Biyoçeşitlilik kaybına neden olan insan faaliyetlerinin azaltılması, hali hazırda korunan alanların daha fazla korunması ve yüksek biyoçeşitliliğe sahip bölgelerin sürdürülebilir olmayan sömürüsünü azaltan önlemler yoluyla pandemi riski önemli ölçüde azaltılabilir. Rapora göre bu, yaban hayatı-çiftlik hayvanları-insan temasını azaltacak ve yeni hastalıkların yayılmasını önlemeye yardımcı olacak bir yol. Rapor, biyoçeşitlilik kaybına neden olan insan faaliyetlerinin azaltılması, hali hazırda korunan alanların daha fazla korunması gerektiğine işaret ediyor.

Önleme kabiliyetimiz var, aşı bir sonraki adım

Dr. Peter Daszak’a göre muazzam ölçekteki bilimsel kanıtlar çok olumlu bir sonuca işaret ediyor ve insanlığın pandemileri önleme kabiliyeti yüksek. Ancak şu anda pandemilerle mücadele etme biçiminde büyük ölçüde bu kabiliyet göz ardı ediliyor. Halen hastalıkları ortaya çıktıktan sonra aşı ve tedaviler yoluyla frenleme ve kontrol altına alma girişimlerine bel bağlandığını dile getiren Dr. Daszak, pandemi çağından kaçabileceğimizi ancak bunun kontrol altına alma yaklaşımına ek olarak önlemeye daha fazla odaklanmayı gerektirdiğini söylüyor.

Pandemiyi önlemek aşıdan yüz kat daha ucuz

Hastalıkların ortaya çıkışının ardından halk sağlığı tedbirleri, teknolojik çözümler, özellikle de yeni aşı ve terapötiklerin (sağaltıcılar) hızlı üretimi ve dağıtımı gibi önlemlere güvenmenin ‘yavaş ve belirsiz bir yol’ olduğuna işaret edilen raporda, pandemilerle mücadelenin küresel ekonomiye verdiği yıllık ekonomik zararın on milyarlarca dolar olduğunun altı çiziliyor. Gazeteci Yusuf Yavuz’un Türkçe metnini yayınladığı raporda COVID-19’un Temmuz 2020 itibarıyla küresel ölçekte 8-16 trilyon dolarlık olası maliyetine işaret ediliyor. Yalnızca Amerika Birleşik Devletleri’ndeki maliyetlerin 2021’in 4. çeyreğine kadar 16 trilyon dolara ulaşabileceği tahmin ediliyor. Uzmanlar, pandemileri önlemek amacıyla riskleri azaltmanın maliyetinin, pandemilerle mücadele maliyetinden 100 kat daha az olacağını tahmin ediyor.

İşte alınması gereken önlemler konusundaki uyarılar

Pandemi riskinin azaltılmasına yardımcı olacak politika seçeneklerine de yer verilen raporda, bu konuda hükümetler tarafından alınması gereken önlemler ise şöyle sıralanıyor: “Karar vericilere yeni ortaya çıkan hastalıklara ilişkin en iyi bilimsel verileri ve kanıtları sağlamak, yüksek riskli alanları tahmin etmek; potansiyel pandemilerin ekonomik etkilerini değerlendirmek ve araştırma boşluklarını vurgulamak amacıyla hükümetler arası üst düzey bir salgın önleme konseyi kurulması. Uluslararası bir anlaşma veya birlik çerçevesinde ülkelerin; insanlar, hayvanlar ve çevre için açık faydalar sağlayan karşılıklı olarak mutabık kalınan amaçlar veya hedefler belirlemesi. Salgına karşı hazırlıklı olma, pandemi önleme programları geliştirme ve sektörler arasında pandemileri araştırmak ve kontrol etmek amacıyla ulusal hükümetlerde tek sağlık yaklaşımının kurumsallaştırılması.

Yasadışı yaban hayatı ticaretinin önüne geçilmeli

Yeni bir hükümetler arası ‘sağlık ve ticaret’ ortaklığı aracılığıyla uluslararası yaban hayatı ticaretinde zoonotik hastalık risklerinin azaltılması; yaban hayatı ticaretinde hastalık riski yüksek türlerin azaltılması veya ortadan kaldırılması; yasadışı yaban hayatı ticaretinin tüm çeşitleri için kanun yaptırımının güçlendirilmesi ve vahşi yaşam ticaretinin sağlık riskleri hakkında hastalıkların yoğun olduğu noktalarda halkın eğitilmesi.

Ekosistemin bozulmasıyla yaban hayatında da risk artıyor

Yerli halkların ve yerel toplulukların salgın önleme programlarına katılımına ve bilgisine değer verilmesi, gıda güvenliğinin daha iyi şartlarda sağlanması ve vahşi yaşama ait canlı tüketiminin azaltılması. Temel risk davranışları, hastalık riskinde yasa dışı yaban hayatı ticareti ile yasal yaban hayatı ticaretinin farkı gibi kritik bilgi eksiklerinin kapatılması ve ekosistem bozunumu ve restorasyonu, peyzaj yapısı ve hastalık ortaya çıkma riski arasındaki ilişkinin daha iyi anlaşılması.”