ÖDEM - VÜCUTTA SU BİRİKMESİ

Vücudun su ve tuz dengesini böbrekler düzenlediğine göre, ödem hakkında konuşmak da en çok biz nefrologlara düşer. Hepimiz hayatımızın bir döneminde lokal veya genel bir ödemle karşılaşırız. En basitinden ayak bileğimiz burkuluverir ve haftalarca şişmiş bir bilekle dolaşırız.

Esasında bugün bahsetmek istediğim genel ödem, yani insanı rahatsız edecek derecede vücutta su birikmesi. Sıklıkla her yerim şiş veya bacaklarım ayaklarım şiş diyerek polikliniğe başvuran hastaların çoğunluğu bayanlar oluyor. Her türlü araştırmayı yapıyor ve belirli bir neden bulamıyoruz. Genelde menapozdan önceki dönemde vücutta bu ödem gelişiyor ve menapozdan sonra da kayboluyor. Bu bizim idyopatik ödem dediğimiz bir hastalık ve nedeninin bayanlardaki östrojen hormonunun su tutması olduğu tahmin ediliyor.

Bu durumdaki bayanlara sıklıkla ödem attırıcı ilaçlar veriliyor. Yanlış tedavi. Belki ilginç gelecek ama idrar söktürücü ilaçlar bu hastalarda ödemi daha da arttırıyorlar. Çünkü bu ilaçlar böbreklerin su ve tuz tutma mekanizmalarını harekete geçiriyorlar. Eğer sebebi bulunamayan ödeminiz varsa korkarım menapozu bekleyeceksiniz. Ancak bunun yanında içtiğiniz fazla su vücutta tutulacağından suyu olabildiğince azaltın ve tuzu da bırakın. Ödemin geçtiğini göreceksiniz. Sakın ödem giderici-idrar sökücü ilaç kullanmayın. Bu daha da beter şişmenize yol açar.

Sebebini bildiğimiz ödem nedenlerinin başında ise guatr hastalığı geliyor, boynumuzdaki bu bez az hormon üretiyorsa şişlik gelişiyor. Bunun için tiroid testleri yapılması yeterli ve tedavisi oldukça basit bir durum. Tiroid hormonu takviyesi sorunu çözüyor.

Bir diğer neden yine bayanlarda venöz yetmezlik dediğimiz bacak toplardamarlarının genişlemesidir. Bu hastalarda özellikle bacaklar şişer, ayakkabılar dar gelir. Bu durumda bacak venlerini Doplerr ultrasonla değerlendirilip tanı koymak ve damarları güçlendirici ilaçları 6 ay kullanmak gerekiyor.

En sık ödem nedenlerinden biri de kullandığınız tansiyon ve şeker haplarıdır. Eğer bacaklarda, ayak bileklerinde geçmeyen şişlik varsa ilaçlarınızı kontrol ettirin ve ödem yapmayan ilaçlarla değiştirin. Ayaklarda şişlikle gelen hastaların neredeyse üçte birinde sebep kullanılan tansiyon ilaçları olarak belirleniyor.

İleri yaşlarda kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği ve karaciğer yetmezliği ödemin daha az görülen nedenleridir ve ilgili hekim bunun tedavisini verecektir. Size düşen en önemli görev su ve tuzu kısıtlamaktır. Bu ikisini çok alırsanız ödeminize doktorun faydası olmayacaktır. Bir litre su ve yarım çay kaşığı tuz miktarı geçilmemelidir. Hekim arkadaşlarımız bu hastalıklarda suya yüklenmemeyi hastaya mutlaka anlatmalıdır. Zaten az çalışan bu organlar fazla suyu ve tuzu atamazlar.

Şeker hastalarında zamanla böbreğin etkilenmesi ve idrarda protein kaçağı başlaması ödeme yol açar. Bunlar genelde şeker kontrolü bozuk hastalardır. Protein kaçağını azaltıcı tedaviler ve ödem ilaçları bu hastalarda işe yarar, ancak yine su ve tuz kısıtlaması elzemdir. Bizde ise garip bir şekilde doktoru, hemşiresi, evdeki eşleri ve komşuları söz birliği etmişcesine adamın başına ne hastalık gelse çaresini bol su içmek zanneder ve hasta en az üç litreyi götürür. Sonra vücutta en az on kilo fazla suyla ödemli halde hastaneye gelirler. Açlık hissediyorsanız yemek yersiniz, susuzluk hissediyorsanız su içersiniz. Hissetmediğiniz halde vücuda zorla su yüklenmesi doğadaki hiçbir canlının yapmayacağı birşeydir.

Daha genç yaşlarda nefrit veya nefrotik sendrom dediğimiz böbreği tutan ve aşırı protein kaçağı ile seyreden daha nadir durumlarda, özellikle sabah kalktığında gözleri kapatacak kadar ödem gelişir. Bu hastalara böbrek biyopsisi yaparak tanı koyuyor ve tanıya göre tedavi ediyoruz.

Son olarak bir de karnın çok şiş diyerek gelen bayan hastalardan sözedelim. Bu hastaların hepsine ultrasonla bakıyoruz, şişlik dediği su mu, gaz mı veya yağ toplanması mı diye. Genç-orta yaş grubu bayanlarda en çok strese bağlı karında aşırı gaz birikimi görüyoruz. Onlar ise bunun gaz değil veya yağ değil de su birikmesi olduğunda ısrar ediyor. Hadi biz yanılsak da ultrason yanılmaz. Şişkinliği kabızlık giderici ve gaz giderici ilaçlarla azaltabiliyoruz, olmazsa depresyon ilaçları da iyi geliyor. Ancak biriken şişlik yağa bağlıysa gerisi hastaya kalmış, yürüyüş, koşma, diyet, spor ve hadi hiçbiriyle gitmedi, liposakşın ile yağlardan kurtulmak mümkün.

Özetle ödem hayatı zorlaştıran bir durumdur ve ödem şikayetiniz varsa, gelin bütün nedenleri tek tek gözden geçirelim. Adres belli; Eğitim Araştırma Hastanesi Nefroloji Polikliniği...